مباحث دوره تابستان المپیاد زیست
بخش تئوری:
یکی از اصلی ترین تفاوت های دوره تابستان (دوره 40) المپیاد زیست با دوره های سایر المپیادها تنوع مباحث تدریس شده در آن است. این عامل تنها چیزی است که تا حدودی جلوی قطبی شدن (یعنی همه از یک شهر باشند) طلاها در المپیاد زیست را گرفته است. به عنوان مثال، از دوره 16 تاکنون در کنار مباحث کلاسیک المپیاد مانند بیوشیمی، فیزیولوژی، سیستماتیک گیاهی و جانوری؛ مباحثی جدید چون بیوانفورماتیک، بیوفیزیک، ایمونولوژی و زیست شناسی نوین نیز تدریس شده اند. از طرفی همان مباحث کلاسیک نیز با سبک های کاملا مختلف تدریس شده اند. نمونه هایی از آن ها را در زیر می بینید. به عنوان مثال:
زیست شناسی سلولی: data handling صرف و تدریس بر اساس داده های به دست آمده از مقالات، مباحث یک کتاب تخصصی در مورد سلول های بنیادی خونساز!
بیوشیمی: بیوشیمی ساختار (که تقریبا شیمی آلی !! بود)، آنزیم، جنبه های مولکولی بیوشیمی مربوط به تکنیک های زیست شناسی مانند PCR، sequence alignment
فیزیولوژی: فیزیولوژی اعصاب به صورت شدیدا حفظی، فیزیولوژی قلب و بررسی الکتروکاردیوگرام در سطح پیشرفته، فیزیولوژی صرفا تحلیلی و آزمایش محور، فیزیولوژی غشا
جانورشناسی: صرفا براساس کمپبل و یک سری موارد کاملا حفظی در مورد آغازیان، براساس هیکمن، صرفا بر اساس تدریس اساتید
اکولوژی: آمار و احتمالات، معادلات دیفرانسیل و انتگرال!، مدل lotka-voltera، تست های آماری
تکامل و رفتار: game theory، ترکیبیات در سطح بسیار پیشرفته!!
در نتیجه، به طور کلی نمی شود برای بخش تئوری دوره از قبل آماده شد! با این اوصاف، در مباحث سیستماتیک گیاهی، جانورشناسی و فیزیولوژی گیاهی، مباحث ثابت تری وجود دارد. همچنین، آمار زیستی هم به احتمال زیاد به درد می خورد (در آزمایشگاه که قطعا لازم خواهد شد.) برای اینکه بدانید از این مباحث باید چه مطالبی را بدانید فایل آماده سازی دوره را مطالعه کنید.
بخش عملی:
برخلاف بخش تئوری، آزمایشگاه بخشی از دوره تابستان است که آماده سازی قبلی واقعا خودش را نشان می دهد. برای آشنایی با اهمیت و جایگاه آزمایشگاه در دوره بد نیست نوشته آشنایی با آزمایشگاه المپیاد زیست را در همین مجله مطالعه کنید.
جهت آماده شدن برای آزمایشگاه المپیاد زیست، هم باید تئوری آزمایشگاه را تقویت کرد و هم مهارت های عملی آن. تقویت بخش های تئوری آزمایشگاه بسیار راحت است و وبسایت المپیادلب محتوای زیادی را در این راستا در اختیار شما قرار می دهد.
- کتابچه آموزش آزمایشگاه المپیادلب: این دوره منسجم شامل متن ها و ویدیوهای آموزشی مباحث تئوری آزمایشگاه است که توسط تیمی از زبده ترین المپیادی های در زمینه آزمایشگاه گردآوری شده است. با استفاده از این دوره عملا هرآنچه که می توان در مورد آزمایشگاه، بدون داشتن دستری به آزمایشگاه :)، یاد گرفت را می آموزید.
- ویدیوهایی آموزشی آزمایشگاه: علاوه بر کتابچه آموزش آزمایشگاه، مجموعه متنوعی از ویدیوهای آموزش دهنده مهارت های عملی آزمایشگاه را می توانید در وبسایت بیابید. دسترسی به این ویدیوها رایگان بوده و می توانید از طریق کلیک بر روی دکمه زیر به آن ها دسترسی پیدا کنید.
خب حالا که مطالب تئوری را آموختید، باید بتوانید مهارت های عملی را نیز تمرین کنید. برای اینکار می توانید راه های زیر را امتحان کنید:
1. آزمایش ها تا حدودی در مدارس شما قابل انجام هستند، مدیران شما هم حتما برای خرید مواد و وسایل با شما همکاری می کنند پس از مطرح کردن نیازتان نترسید. همچنین بدانید که برخی شرکت های ملی هستند که کیت های آزمایشگاهی مخصوص مدارس با قیمت مناسب می فروشند.
2. از مدرسه نامه و معرفی نامه بگیرید تا بتوانید در دانشگاه کار کنید! به خصوص اگر مدرسه استعداد درخشان هستید، احتمال اینکه در دانشگاه به شما کمک کنند خیلی زیاد است. (فوت و فن کار برای دانشآموزهای شهرستانی!!!: اشاره به این نکته که در شهرهای بزرگ مهارتهای عملی تقویت میشود ولی شما در کمبود امکانات به سر می برید، باعث بیدار شدن روحیه ناسیونالیسم فرد مقابل و همکاری او با شما می شود!)
3. راحت ترین راه این است که اگر آشنایی در دانشگاه دارید (به خصوص در رشته زیست یا شیمی) می توانید بروید و در آزمایشگاه های دانشگاه تمرین کنید. فقط حواستان باشد که مواد و وسایل برای دانشجویان و دانشگاه خریده شده اند، نه برای شما ? پس تا می توانید صرفه جویی کنید.
4. بعضی ها به واسطه آشناهایشان در آزمایشگاه های بیمارستان ها و یا آزمایشگاه های تشخیص طبی نیز تمرین کرده اند.
5. در مورد تشریح جانوری نیز می توانید بعضی از این جانوران را در طبیعت (مثلا حلزون) بیابید و یا از مغازه ها بخرید (خرچنگ و میگو و اسکوئید). حواستان باشد زمانی که در طبیعت مشغول شکار!! هستید نکات بهداشتی را رعایت کنید تا خدای نکرده آلوده به چیزی نشوید.
در راستای فراهم کردن امکان تمرین این مهارت ها به شکل کاملا المپیادی، المپیادلب پیش از این دوره های آموزش آزمایشگاه در سال های 1397 و 1398 برگزار کرده است. در سال 1399 با توجه به شیوع کورونا و مجازی شدن دوره تابستان، بخش عملی دوره برگزار نشد و به تبع آن، المپیادلب نیز دوره آزمایشگاهی جهت آماده سازی دانش پژوهان برگزار نکرد.
پس از آشنایی با بخش های مختلف مباحث در دوره، باید ببینیم که لازمه های کسب مدال طلا در آن چیست!
چه کسی در دوره طلا می شود؟
ویژگی های لازم برای اینکه بتوانید طلا شوید:
1. اولین و مهم ترین چیز این است که واقعا بخواهید طلا شوید. این باعث می شود هم زیاد تلاش کنید و هم تمرکزتان سر امتحان ها بیشتر می شود. البته، حواستان باشد که این طرز فکر میزان استرس شما را نیز بالا می برد!
2. تحت تاثیر جو قرار نگیرید! این شاید سخت ترین کار در دوره است چرا که خواهید دید بعضی ها سر کلاس نکات خیلی عجیب و غریبی را می دانند! و یا بعضی ها بلافاصله بعد از کلاس شروع می کنند به درس خواندن و تا پاسی از شب بیدارند!! باید دوام بیاوید و از سبک خودتان دور نشوید! اگر که عادت به استراحت بعد از کلاس دارید، آن را ترک نکنید! اگر باید 7 ساعت بخوابید، در دوره نیز همین کار را بکنید! حواستان باشد که همین سبک درس خواندن شما را از بین چند هزار نفر دیگر به دوره رسانده است، پس اگر سبکی از مطالعه قرار است شما را به طلا برساند، همان چیزی است که تاکنون داشته اید.
3. تحمل استرس داشته باشید! امتحانات دوره (به خصوص آزمایشگاه ها) دوران بسیار بسیار پراسترسی هستند. همچنین در لحظاتی فکر خواهید کرد امتحانی را خراب کرده اید یا اینکه برای امتحان بعدی خوب آماده نشده اید. در اینجا ممکن است استرس فلج کننده ای گریبانگیر شما شود! باید بتوانید از این دوران سخت بگذرید و در امتحان بعدی بدون توجه به آن چه تا آن لحظه گذشته است بهترین عملکرد را داشته باشید. یکی از چیزهایی که می تواند به این کمک کند، اراده قوی و مصمم بودن برای طلا است که شما را می تواند در هر شرایطی جلو براند. نکته جالب این است که در آزمایشگاه کمی بی خیالی امتیاز مثبت محسوب می شود چون آنجا حتما سر تسک دچار مشکل خواهید شد! استرس آزمایشگاه چیز عجیبی است – سابقه داشته است که در یکی از آزمایشگاه ها، جمعی از دانش پژوهان پسر در نمونه های خون خودشان!!! Barr body را شناسایی کرده بودند که فقط در خون خانم ها دیده می شود. =) – پس تحمل استرس در آزمایشگاه خیلی خیلی می تواند کمک کند.
4. از خودتان در نیایید! یادتان باشد که با 2 ماه دندان روی جگر گذاشتن!!! و موکول کردن تفریحات سالم!! به بعد از طلا شدن، می توانید مسیر خود را خیلی آسان تر کنید. توانایی انجام این کار بیش از هرچیز دیگری بلوغ فکری شما را نشان می دهد. پس به تعبیری بچه بازی و ندید پدید بازی در نیاورید!
5. بتوانید سریع یاد بگیرید و خوب امتحان دهید. حداقل چندتا از دروس در دوره برای همه یا حداقل اکثریت کاملا جدید خواهند بود! پس باید بتوانید سریع مطلب را بفهمید و با استفاده از آن خوب امتحان دهید.
6. شهرستانی ها باید توانایی تحمل زندگی در خوابگاه را داشته باشید. خوابگاه می تواند با توجه به هم اتاقی های شما بهشت و یا جهنم باشد! باید آماده باشید که خیلی عصبانی و ناراحت نشوید، از بعضی خواسته های خود چشم پوشی کنید و به طور کلی زندگی جمعی را به خوبی انجام دهید. با این اوصاف، امکان اقامت در خانه اقوام و یا هتل به ویژه در دوران امتحانات و فرجه آن را نیز در نظر بگیرید.
این موارد می توانند به شما علت تفاوت افراد “دوساله” (یعنی کسانی که در پایان سال دهم نیز در دوره شرکت کرده اند و حال در سال یازدهم دوباره وارد دوره می شوند) را با بقیه نشان می دهد. آن ها (با در نظر نگرفتن استئناهایی) تصمیم و اراده ی بیشتری برای طلا شدن دارند چون فکر می کنند که باید طلا شوند. همچنین چون یکبار تجربه دوره داشته اند بهتر می توانند استرس آن را تحمل کنند و تحت تاثیر جوسازی های دیگران قرار نگیرند. پس شما هم اگر بتوانید این موارد را رعایت کنید، رقابت صرفا محدود به تلاش و هوش شما می شود.
در نهایت اینکه، گرچه جو دوره بسیار رقابتی است و ممکن است برخی ها در راستای طلا شدن کارهایی کنند که خیلی به مزاق بقیه خوش نیاید! شما سعی کنید که رقابت کثیف نکنید. المپیاد یک مسابقه علمی برای سنجش تلاس و کوشش دانش آموزان باهوش است که بعد از آن می توانید دوستی های پایداری با افرادی که دارای سطح هوشی و شخصیت های مشابه با شما هستند برقرار کنید. المپیاد عرصه ی سیاست یک سری افراد مکار و ایجاد دشمن نیست! پس به طور کلی می توان گفت که آب را گل نکنید! 🙂