منابع حل سوال برای المپیاد زیست

تمرین حل سوال از اساسی ترین کارهایی ه که هر دانش آموز المپیادی باید انجام بده. چون در نهایت برای موفقیت تو المپیاد باید بتونین سوالات مرحله 1 و 2 و بعد دوره تابستون رو جواب بدین، و اگه فقط منابع رو بخونین ولی سوال حل نکنین، از همون مرحله اول هم به سختی رد میشین. دقت کنین حل سوال اونقدرررر مهمه که من حتی توصیه میکنم حداقل 40 درصد تایمتون رو به حل سوال اختصاص بدین. تو این پست یه لیست جامعی از منابعی که برای حل سوال تو المپیاد هست میخوام بهتون معرفی کنم. منتهی قبل از اینکه بریم سراغ منابع، اول بریم سراغ چند تا نکته کلی در مورد اصول حل سوال برای المپیاد:

نکات عمومی و سوالات رایج در مورد حل سوال:

1- سوالات رو آزمونی و با محدودیت زمانی حل کنم، یا با زمان آزاد حل کنم و واسشون وقت بذارم؟

نظر من در مورد تمرین حل سوال برای المپیاد اینه که وقت گذاشتن و آزمونی حل نکردن بهتره. حل سوال مفید حالتیه که شما بعد اینکه سوالی رو حل کردین، اولش تو پاسخنامه فقط برین سراغ جواب نهایی یا گزینه درست، اگه جوابتون درست نبود نباید سریع برین سراغ پاسخنامه تشریحی و راه حل! بلکه مثلا فرداش هم باید دوباره تلاش کنین خودتون سوال رو حل کنین، اگه نشد بازم هفته بعد تلاش کنین، و اونقدرررر تلاش کنین تا بالاخره راه حل رو پیدا کنین! مثلا من خودم سوالاتی بود که بعد 2 سال بالاخره تونستم حلشون کنم! طی این پروسه چند تا اتفاق مهم و فوق العاده مفید رخ میده:

• ایجاد مدارهای مغزی لازم برای تفکر المپیادی: بارها و بارها اشاره کردم که مغز رو هرچقدر بیشتر به چالش بکشی قوی تر و قوی تر میشه. از طرفی اون چیزی که ما اسمش رو “تفکر المپیادی” میذاریم در واقع سیناپس ها و مدارهای مغزی هستن که روند تفکر و پاسخگویی به سوالات المپیاد رو انجام میدن. حتما تجربه کردین، یا خواهین کرد، که وقتی برای اولین بار میرین سراغ سوالات مبحثی که تازه و کامل خوندینش، اصلا نمیتونین حلشون کنین! آیا دلیلش اینه که مطالب رو بلد نیستین؟ نه اصلا! دلیلش اینه که مغزتون هنوز روش های فکری لازم (همون سیناپس ها و مدارهای عصبی) برای حل سوالات رو ایجاد نکرده. اینجور وقتا آدم حس میکنه اصلا نمیدونه از کجای سوال باید شروع کنه! تفکر و تلاش طولانی برای حل سوال باعث فعالیت مدارهای عصبی مرتبطش، تقویت اونها و ایجاد مدارهای جدید میشه که این در نهایت باعث ایجاد و تقویت تفکر المپیادی و توانایی حل سوال تو شما میشه.

• امتحان کردن راه های مختلف برای حل سوال: وقتی چندین بار برای حل یک سوال تلاش میکنین و چندین بار سرتون به سنگ میخوره :)، ناخودآگاه مجبور میشین راه های مختلف و ایده های مختلف رو برای حلش به کار ببرین. نتیجه این کار این میشه که کلی روند فکری متفاوت تو ذهنتون ایجاد میشه که گرچه برای اون سوال به خصوص مفید نبودن، منتهی ممکنه تو رویارویی با سوال دیگه ای مفید باشن. اینطوری انگار مغزتون چنته بزرگتری داره و با سلاح های بیشتری میتونه به جنگ سوال بره! در نتیجه عملا خلاقیت بیشتری رو میتونین در رویارویی با سوالات به خرج بدین و بهتر حلشون کنین.

حالا اگه چندین تلاش ناموفق داشتین و به نظرتون تماااامی راه هایی که میتونستین رو امتحان کردین و بازم به جواب نرسیدین، وقتشه که برین سراغ پاسخنامه.

2- خداییش یعنی حتی مرحله 1 و 2 های دوره های قبل المپیاد رو هم آزمونی حل نکنیم؟

نه! دقت کنین هدف از حل سوال “یادگیری” ه نه “سنجش خود”. آزمونی حل کردن دوره های قبلی چند تا بدی داره:

• معمولا درصدی که آدم کسب میکنه خیلی بالاتر از چیزیه که میتونه تو آزمون کسب کنه، چرا؟

  • • واضح ترین دلیلش نبود استرس و محیط آروم خونست.

    • دلیل نه چندان واضح، مهم تر و موذی تر 🙂 اینه: خیلی از منابعی که برای المپیاد میخونیم و سوالاتی که توی منابع غیر از دوره های قبلی المپیاد حل می کنیم (مثلا آزمون های شبیه ساز) براساس سوالاتی که تو دوره های قبلی المپیاد بودن نوشته شدن! یعنی شما طی پروسه آماده سازی برای المپیاد یه جورایی دارین انگار پاسخنامه های دوره های قبلی المپیاد رو قبل از خوندن سوالات میخونین! اینطوری وقتی میرین سراغ سوالات راحت حلشون میکنین و در نتیجه به صورت کاذبی احساس میکنین خیلی خفنین! در حالی که سر آزمونی مرحله اول و دوم خودت.ن که سوالات کاملا جدید رو برای اولین بار میبینین، باید ایده جدید واسشون بزنین و اینطوری نیست که مستقیم مبحثشون رو قبلا خونده باشین. نتیجه اینه که درصدی که از آزمونی حل کردن این دوره ها به دست میارین عملا نشانه خوبی از توانایی واقعی المپیادی شما نیست.

• آزمونی حل کردن تو خونه کمکی به تقویت مهارت امتحان دادن نمیکنه! تقویت مهارت امتحان دادن فقط و فقط با تمرین امتحان دادن اونم تو محیط استرس زا و رقابتی ممکنه. تو دنیای ورزش هم میبینین مثلا ورزشکارا وقتی میخوان برن المپیک، هر چقدر هم قبلش خودشون تمرین کرده باشن، اگه تجربه چند بار شرکت تو مسابقات بین المللی نداشته باشن عملکردشون تو المپیک خوب نمیشه. یا تو فوتبال حکمت بازی های تدارکاتی همینه! بازی کردن تو محیط تمرین هیچ شباهتی با بازی کردن در مقابل یه تیم دیگه که حاضره بمیره ولی بازی رو بهت نبازه نداره! یه نکته خوب اینه که واسه تمرین مهارت امتحان دادن نوع امتحانی که آدم میده خیلی مهم نیست. یعنی چه باشه امتحان مدرسه، چه باشه قلمچی، چه باشه امتحان کلاس زبان، و چه باشه آزمون های شبیه ساز المپیاد! هرکدوم از این ها باشه و فضای استرس زا و رقابتی با محدودیت زمانی داشته باشه تو پرورش اصلی ترین مهارت های آزمون دادن یعنی این 3 تا به شما کمک می کنن:

  • • کنترل استرس

    • مدیریت زمان

    • جلوگیری از بی دقتی

• وقتی آزمونی حل میکنین اونطور که باید و شاید بهره کامل رو از سوال نمیبرین. چون معمولا آدم تو اینجور شرایط که محدودیت زمانی واسه خودش گذاشته، بعد 5 – 10 دقیقه سعی میکنه به هر نحوی شد به یه جوابی (چه درست چه غلط) برسه. آخرشم که بعد شرکت تو یه آزمون 3 – 4 ساعته حوصله ای نمونده که بشینین سوالا رو دونه دونه و با حوصله تحلیل کنین و معمولا واسه اونایی که به جوابشون نرسیدین سریع پاسخنامه رو میخونین و ازش میگذرین، اونایی هم که درست زدین اصلا پاسخنامشون رو نمیخونین! یعنی عملا از این پروسه حل سوال، شما فقط نحوه جواب دادن به اون سوال به خصوص رو یاد میگیرین، نه اینکه مغزتون طوری پرورش پیدا کنه که به انواع مختلفی از سوالات از اون مبحث بتونه جواب بده.

3- از کی شروع کنم به حل سوال؟

از همون ابتدا و بعد خوندن کمپبل! درسته که اوایل کار دانش آدم محدوده و عملا به هیچکدوم از سوالا نمیتونه جواب بده! ولی خوندن پاسخنامه های سوالات المپیادی (چه واسه سوالایی که میتونین جواب بدین و چه واسه اونایی که نمیتونین)، یکی از مفیدترین و لازم ترین کارها برای هر دانش آموز المپیادی ه! چرا؟ برای اینکه وقتی پاسخنامه رو میخونین، دوتا اتفاق میقته:

• • میبینین که یک مدال طلای المپیاد زیست چطور به یک سوال المپیاد جواب میده. یعنی این پاسخنامه ها به عنوان یه الگو واسه مغزتون عمل میکنن تا طبق اون بتونه تفکر المپیادی درست رو ایجاد کنه.

  • متوجه میشین که از منابعی که میخونین، کجاهاش مهم هستن و کجاها مهم نیستن. مثلا خیلی از بچه هایی که سوالات المپیادی رو هنوز ندیدن، موقع خوندن منابع تخصصی مثل بیوشیمی حسابی خودشون رو درگیر حفظ کردن جزئیات ریز میکنن در حالی که وقتی بالاخره میرن سراغ سوالا میبینن این حفظیات هییییییچ فایده ای برای المپیاد نداره! یعنی اگه سوالات رو از همون اول ببینین، میفهمین وقت گذاشتن رو چه چیزهایی مفیده و رو چه چیزهایی عملا وقت تلف کردنه.

4- اگه سوالات رو زود حل کنم، نمیسوزن؟

نه! اصطلاح سوختن سوال رو کسایی به کار میبرن که اعتقاد دارن سوالات رو باید به صورت آزمونی حل کنین، واسه همین میگن سوالات رو قبلش نباید دیده باشین. منتهی همونطور که گفتم آزمونی حل کردن فایده خاصی نداره و  هدف از حل سوال یادگیری روش های جدید برای رویارویی با سوالات و پرورش ذهن ه. پس نگران سوختن سوالا نباشین.

5- بیشتر منابع سوال انگلیسی هستن، منم انگلیسیسم اونقدر خوب نیست و خوندنشون زمان زیادی میبره، چیکار کنم؟

اگه پایه نهم یا پایین تر هستی، حتی اگه شده تک تک کلمه های سوالا رو هم از دیکشنری نگاه کنین، بازم باید سعی کنین این سوالا رو بخونین و حل کنبن. اولا انگلیسیتون بهتر میشه (که مطمئن باشین بلد بودن کامل انگلیسی تو زندگی آدم به مراتب مفیدتر و ارزشمندتز از طلای المپیاد ه). ثانیا، معمولا تو هر آزمون مرحله اول یا دوم، 1 یا 2 سوال کاملا انگلیسی طرح میشه. نکته مهم در مورد این سوالا اینه که معمولا خیلی خیلی آسونن، و اگه صرفا بتونین اونها رو بخونین و بفهمین خیلی راحت میتونین جواب بدین. عملا یه جورایی نمره مفت ان!

با این اوصاف اگه پایه یازدهمی هستین و تایم کمی دارین، همون منابع فارسی هم که هست کاملا کفایت میکنه، پس نگران نباشین. به عنوان حداقل ولی خوبه سعی کنین یه سری دوره مهم از المپیاد های جهانی رو حل کنین.