آزمایشگاه المپیاد زیست سخت! است. واقعا سخت! هم از نظر فیزیکی، هم از نظر روحی و روانی، و هم از نظر ذهنی. در این بخش ابتدا یک تصویر کلی از اینکه یک آزمون سنجشی آزمایشگاه چه شکلی است ترسیم می کنیم، سپس کمی از شرایطی که ممکن از در آزمایشگاه تجربه کنید که آن را سخت می کنند می گوییم، و در نهایت راه های مقابله با این شرایط را می نویسیم. تمامی موقعیت های فاجعه آمیزی که به عنوان مثال نوشته شده اند، توسط ما تجربه شده اند :).

ساختار کلی یک آزمون آزمایشگاه سنجشی

هر آزمون آزمایشگاه سنجشی معمولا 90 دقیقه است. نام دیگری که برای آزمون های آزمایشگاه به کار می برند، تسک (task) هست. مثلا رایج تر است گفته شود تسک جانوری. در این آزمون ها شما به داخل آزمایشگاه هدایت می شوید و با یک میز کار که روی آن وسایل مختلف و یک دفترچه امتحان هست روبرو می شوید. به دفترچه امتحان آزمایشگاه "پروتوکل" گفته می شود، که هم در آن مراحل آزمایش هایی که باید انجام دهید نوشته شده است، هم باید جواب هایی که به دست می آورید را داخل آن بنویسید. نکته مهم این است که شما مراحل هیچ آزمایشی را نیاز نیست حفظ باشید و همه موارد حتما داخل پروتوکل نوشته می شوند. در هر تسک چند نفر به عنوان مسئول تسک حضور دارند. نقش این افراد این است که در مراحل مختلف در صورت نیاز چیزهایی را از شما بگیرند یا به شما تحویل دهند. به عنوان مثال، ممکن است لازم باشد محتویات یکی از لوله های شما سانتریفیوژ شود. در این حالت پروتوکل می نویسد که مسئول تسک را صدا کرده و لوله را به او تحویل دهید. خود مسئول تسک لوله را به دستگاه سانتریفیوژ برده و پس از اتمام کار لوله را به شما تحویل می دهد.

اتفاقاتی که آزمایشگاه را سخت می کنند!

1. آزمون های آزمایشگاه سنجشی معمولا شامل چند بخش می شوند که هر کدام شامل آزمایش های مختلف و یا پاسخ به سوالات تئوری گوناگون است. نکته مهم این است که اگر شما بخواهید با آرامش این بخش ها را به ترتیب یکی پس از دیگری انجام دهید، شاید نزدیک 3 یا 4 ساعت طول بکشد! این در حالی است که شما معمولا در هر آزمون 90 دقیقه وقت دارید. در نتیجه مجبور خواهید بود چندین تا کار را همزمان انجام دهید. مثلا ابتدا آزمایش مربوط به یک بخش را شروع کرده، و اگر در یکی از مراحل آزمایش وقفه ای باشد (مثلا لازم باشد محلولتان را در آب گرم به مدت 10 دقیقه بگذارید) در همین زمان کارهای مربوط به بخش دیگر را نیز انجام دهید و در عین حال حواستان به 10 دقیقه زمانی که نگه داشتید هم باشد!
2. انجام همزمان چند تا کار خیلی از اوقات باعث می شود شما مراحل بخش های مختلف را فراموش کند یا با هم قاطی کنید. مثلا در مثالی که برای مورد اول گفتیم، در حالی که در وقفه 10 دقیقه ای مشغول بخش دیگری شده اید، ناگهان 20-30 دقیقه به خودتان می آیید و متوجه می شوید محلول اولیه بیش از حد داخل آب گرم مانده، بعد وقتی نگاه می کنید به محلولتان می بینید که به همین دلیل مایع داخل محلول تبخیر شده و عملا آزمایش بخش اول شما به فنا رفته است. طبیعتا این موضوع شدیدا شما را ناراحت کرده و در شما استرس ایجاد می کند. منتهی جذابیت داستان این است که در میان همین ناراحتی و استرس، شما مراحل مربوط به آزمایش دومی که داخل وقفه شروع کرده بودید را هم فراموش می کنید! و اینچنین سیکل معیوبی شروع می شود که شما بیشتر و بیشتر به فنا می روید! مطمئن باشید تجربه بسیار زیباییست که تا عمر دارید فراموشش نمی کنید :).
3. خیلی از اوقات تعداد وسایلی که برای یک آزمون جلوی شماست خیلی زیاد است! خیلی بیشتر از فضایی که منطقا نیاز دارید! این یعنی پتانسیل اینکه دستتان اشتباهی به محلولی بخورد و بریزد خیلی بالا است. حالا زمانی قضیه جذاب می شود که محلول مد نظر یک محلول رنگی باشد و روی پروتوکل شما بریزد و آن را خیس کند! حالت جذاب تر این است که مثلا آب ژاول باشد و روی شلوار شما بریزد و آن را کاملا سفید کند، یا اسید باشد و روپوش و لباس شما را سوراخ کند!
4. خیلی از اوقات مراحل یک آزمایش را تا آخر انجام می دهید، اما هییییچ نتیجه ای به شما نمی دهد! و عملا انگار نصف مدت آزمون را تلف کرده اید! و اینجاست که روح و روان دوباره به فنا می روند :).
5. رایج ترین حالت برگزاری آزمایشگاه این است که در یک روز شما در 4 آزمون سنجشی شرکت کنید. هر کدام از این آزمون ها بین 90 تا 120 دقیقه زمان می برند. بین هر کدام از آزمایشگاه ها هم شما باید منتظر باشید تا برگزار کنندگان آزمون، میزهای شرکت کنندگان قبلی را تمیز کرده و مواد و وسایل لازم برای آزمایش را تجدید کنند. در نتیجه در مجموع، معمولا شما 8 صبح شروع می کنید، و 8 شب تمام! 🙂
6. در تایم های استراحت بین آزمایش ها با هم گروهی های خود هم صحبت می شوید و ممکن است بعضی از آن ها از اینکه چقدر خوب آزمایش به خصوصی را انجام دادند صحبت می کنند. در حالی که شما اصلی آن آزمایش را نرسیدید انجام دهید! و اینجاست که روحیه شما دوباره به فنا می رود :)!
7. پس در مجموع در آزمایشگاه سنجشی المپیاد طی یک مدت زمان زیاد (نزدیک 12 ساعت)، استرس بی وقفه، ضربه های بی پایان به روح و روان، و کار سنگین ذهنی از جهت پیش بردن همزمان چندین تا پروسه را تجربه خواهید کرد. گرچه داخلش شدیدا سخت است، اما بعد از اینکه از آن در آمدید، به خود افتخار خواهید کرد که زنده مانده اید :).
8. برای اینکه یکم بیشتر حال و هوای دوره بهتون دست بده، عکس پایین قوانین آزمایشگاه سنجشی ما تو دوره 17 بود. دقت کنین البته دوره به دوره تعداد تسک ها، درصد هرکدومشون و کلا نحوه برگزاری خود آزمایشگاه فرق میکنه.

نکاتی که در صورت رعایت آن ها، می توانید آزمایشگاه را بسیار آسان تر سپری کنید!

1. اصلی ترین قانون آزمایشگاه این است که اطمینان 100 درصد داشته باشید که شما در امر پسندیده گند زدن در آزمایشگاه تنها نیستید! هممممممه خراب می کنند! اصلا آزمون های سنجشی طراحی شده اند که آن را خراب کنید! نفر اول آزمایشگاه دوره عموما حداکثر 30 درصد نمره کل آزمایشگاه را کسب می کند.
2. برگ برنده را افرادی دارند که زمانی که یکی از به فنا رفتگی ها را تجربه می کنند، روحیه خودشان را نبازند و بدون توجه به اتفاقی که افتاده، سریع بروند سراغ کارهای دیگری که می توانند برای کسب نمره انجام دهند. در واقع در آزمایشگاه باید سعی کنید کلا احساستان را خاموش کنید و صرفا به صورت روبات مراحل را برای کسب نمره حداکثر انجام دهید. اطمینان به اینکه همه نیز مانند شما دارند گند می زنند، در حفظ آرامش روحی و تمرکز برروی ادامه کار شدیدا موثر است.
3. به رجزخوانی های دوستانی که می گویند خیلی خوب آزمایش را انجام داده اند توجه نکنید! این رجزخوانی ها نه به خاطر توانایی بالای آن ها در آزمایش بلکه به خاطر عدم درک کافی آن ها از گندی که زده اند است! پس هیچوقت نترسید که نکند دیگران بهتر از من امتحان داده اند. یادتان باشد در یک روز باید 4 تا آزمون بدهید. اگر بعد از اولی حالت افسردگی به خود بگیرید که "ای وای گند زدم"، 3 تای بعدی را هم قطعا خراب می کنید.
4. در آزمایشگاه سنجشی "داده سازی" دوست شماست! داده سازی به این معنی است که در شرایطی که آزمایش را انجام دادید ولی نتیجه ای نداد، و یا اصلا فرصت ندارید آزمایش را انجام دهید، یک جوابی را به صورت تخمینی بنویسید. دقت کنید نگفتبم شانسی، بلکه تخمینی. یعنی براساس سوال، آزمایش هایی که تا آن لحظه انجام داده اید، و در صورت امکان مراحلی از آن آزمایش که طی کرده اید، یک جوابی بنویسید. یعنی عملا اگر سوالی بود که نمره منفی نداشت، تحت هیچ شرایطی آن را خالی نگذارید! نکته مهم این است که معمولا طراحان هنگام تصحیح نمرات در آزمون های آزمایشگاه، بازه جواب را نسبتا وسیع در نظر می گیرند. در نتیجه احتمال آن هست که بعضی جواب های شما درست در بیاید!
5. سعی نکنید همه کارهای داخل آزمایش را انجام دهید! خیلی از اوقات هر تسک شامل 6-7 بخش است که ممکن است به هم ارتباطی نداشته باشند. در این حالت بهتر است روی تسکی تمرکز کنید که انجام آن راحت تر است (مثل تیتراسیون) و احتمال کسب نمره از آن بیشتر. لازمه این کار هم این است که
6. تا حد امکان منظم باشید. البته مطمئن باشید که حجم کار و استرس آنقدر زیاد هست که قطعا مرتکب اشتباه خواهید شد، ولی اشکالی ندارد. مهم این است که تا حد امکان اشتباهات را کمتر انجام دهید.
   1. نظم در زمان بندی ها: مثلا زمانبندی کارتان را روی گوشه ای از پروتوکل خودتان بنویسید (مثلا اگر لوله ای را ساعت 16:10 داخل آب گرم گذاشته اید و لوله باید 20 دقیقه در آب بماند، داخل پروتوکل همان اول بنویسید که باید 16:30 لوله را بردارید. اینطوری احتمال فراموش کردنتان کمتر می شود.
7. داشتن تئوری قوی آزمایشگاه بسیار مفید است! خیلی از اوقات که در مورد 5 گفته شد، نیاز می شود که شما جوابی را تخمین بزنید. اگر مبانی تئوری آزمایشگاه را خوب بلد باشید، خیلی راحت تر می توانید این جواب های تخمینی را درست بدهید، و یا حتی برخی آزمایشات را بدون انجام دادن از حفظ جواب دهید.
8. برخی تسک ها استرس به مراتب کمتری دارند. آزمایشگاه های جانورشناسی، سیستماتیک گیاهی و اکولوژی از این قبیل هستند چون حداقل با اسید و باز و پروتوکل های پیچ در پیچ آزمایش روبرو نمی شوید! از قضا برای کسی تئوری این مباحث را بلد باشد، خیلی راحت می شود نمره زیادی از آن ها کسب نمود! آزمایشگاه های سلولی و بیوشیمی را معمولا همه گند می زنند و تفاوت نمرات نفرات اول و آخر زیاد نیست. ولی در آزمایشگاه های راحتی که گفتیم، افرادی که تئوری مبحث را بلدند خیلی خوب می توانند خود را از بقیه جدا کنند. پس تئوری آزمایشگاه خود را تقویت کنید.
9. در آخر، باز هم برای افزایش هرچه بیشتر حس و حال دوره، تصاویر زیر قوانین عمومی آزمایشگاه (عمدتا نکات ایمنی) رو تو آزمایشگاه دوره 17 نشون میدن.